“Sonja had ook wel iets stouts”

Angela Schijf wilde heel graag terug naar het theater, al is ze er eigenlijk nooit weggeweest; denk aan Blind vertrouwen, La Superba (Toneelgroep Maastricht) of Kreutzersonate waarin ze met echtgenoot Tom Van Landuyt speelde. De afgelopen jaren was ze te zien in een aantal jeugdvoorstellingen en in de musical Dagboek van een Herdershond. Uiteraard is ze vooral bekend van haar rol als politierechercheur Eva van Dongen in Flikken Maastricht. “Als ze voor een televisieserie een stoere vrouw nodig hebben, weten ze me zo te vinden. Maar ik wil graag mijn grenzen verleggen.”

Ze wil maar zeggen dat ze veel meer in huis heeft dan alleen de rol van onverschrokken politievrouw. De actrice liet bijvoorbeeld een heel andere kant van zichzelf zien in Meisje van Plezier. “Ik vind het belangrijk om mezelf te blijven uitdagen.”

Ze deelde haar ambities met theatermaker Servé Hermans, met wie ze nu voor de vierde keer gaat samenwerken. Angela Schijf: “Ik wil ook graag meer betrokken worden in het voortraject, zodat ik mezelf als maker kan ontwikkelen. Vandaar mijn rol als creative producer bij deze voorstelling.” In hun zoektocht naar een ‘inspirerende vrouwenrol’ kwam Hermans met Sonja Barends memoires Je ziet mij nooit meer terug op de proppen. “Ik las het boek en was meteen verkocht.”

Angela Schijf had de nu 83-jarige Sonja Barend nog wel op haar netvlies staan. “Ik dacht altijd: wauw, wat een leuke vrouw. Maar ook slim, scherp, goed voorbereid en met veel mensenkennis. Die ook stoer, streng en heel vrouwelijk kon zijn als interviewer.” Samen met Servé Hermans ging ze op audiëntie bij Sonja met de vraag of ze een toneelstuk mochten maken op basis van haar memoires. “Ik had bloemen meegenomen, mijn hartslag ging lichtelijk omhoog. Binnen een paar minuten zaten we in een gesprek over wezenlijke dingen. Eigenlijk precies zoals ze ook haar interviews naar de inhoud kon sturen. Het zit gewoon in haar. De vraag was of ze haar eigen verhaal los kon laten; ze vond het eervol.” Sonja stelde geen eisen. “Ze weet heel goed dat wij er een eigen interpretatie aan geven. Maar als ik in haar schoenen zou staan, zou ik het heel eng vinden, control freak die ik ben.”

Wat maakt het leven van Sonja Barend interessant voor theater? Angela Schijf: “Wat me fascineert is dat ze haar joodse vader nooit gekend heeft. Ze groeide op met het idee dat haar stiefvader haar echte vader was, ze droeg aanvankelijk ook zijn naam. Haar biologische vader werd tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 thuis opgepakt en afgevoerd naar Auschwitz. Je kunt je wel voorstellen dat Sonja veel vragen had toen ze uiteindelijk achter zijn lot kwam. Wat gebeurde er toen hij werd opgepakt? Waarom hij? Waarom heb je mij dit nooit verteld? Voelde je je schuldig? De vrouw die aan de talkshowtafel alles aan iedereen durfde te vragen, stelde deze essentiële, persoonlijke vragen nooit aan haar eigen moeder. Ze worstelt hier al haar hele leven mee.”

De actrice herkent dat contrast tussen professional en privépersoon wel. “Je bent nooit alleen maar wat men ziet op televisie. Achter een flamboyante artiest kan een zeer introvert persoon zitten. Bovendien is het ontzettend moeilijk om écht te praten met mensen die heel dichtbij je staan. Soms zijn gevoelens en situaties zo pijnlijk dat je makkelijker met een vreemde je zielenroerselen deelt, dan dat de kans bestaat dat je je familie kwetst. Ik snap het heel goed. Maar toen ik las dat haar moeder ziek werd, dacht ik: het is nu of nooit, ga met haar praten! Dat is, ook toen, niet gebeurd. Sonja leeft met zwarte gaten, zoals ze dat zelf noemt. Ze is nog steeds op zoek naar antwoorden, maar die gaat ze niet meer vinden. Dat vond ik een verdrietige passage.”

Op het moment van dit interview is het script nog niet klaar. “Het is nu nog een dromerige fase, maar ik heb Sonja wel al bestudeerd. Ze is speels, heeft humor en gaat niet aan tafel zitten met een air van ‘ik weet het allemaal wel’. Ze stelt zich ook heel vrouwelijk op. Ik zag een interview tussen haar en Mick Jagger, dat ging bijna met een flirt. Als host had ze ook wel iets stouts.”

Angela Schijf realiseert zich goed dat Sonja Barend straks elke dag bij haar zal zijn. “Het is voor het eerst dat ik iemand ga spelen die echt bestaat. Het mag natuurlijk geen imitatie worden. Ik zoek nog naar de juiste vorm. Dat wordt allemaal intensiever en concreter naarmate het script vordert. Schrijfster Annet Bremen heeft daar fantastische ideeën over, ik verheug me enorm op het scenario.”

Zelf acht Angela Schijf zich niet kundig genoeg om een praatprogramma op tv te presenteren. “Ik ben wel heel nieuwsgierig. Maar ik heb altijd het gevoel, misschien wel juist door die nieuwsgierigheid, dat ik te weinig weet. En ik denk ook dat ik te weinig haar op de tanden heb om zo'n tafel te leiden. In het echte leven ben ik best verlegen. De drang naar een inhoudelijk gesprek herken ik wel; over ditjes en datjes moeten praten op een verjaardagsfeest is mijn worst nightmare.”

Een aantal interviews van Sonja behoren tot de hoogtepunten van de vaderlandse televisiegeschiedenis. Zoals met crimineel Stanley H., schrijver/moordenaar Richard Klinkhamer, premier Ruud Lubbers, schrijver Gerrit Komrij, schrijver/presentator Boudewijn Büch en kardinaal Simonis. Zij komen in het stuk niet terug als individuele karakters, maar vormen samen één personage. Hooguit zal Sonja Barends rechterhand Ellen Blazer te herkennen zijn.

Angela Schijf zegt inmiddels “een bijna verliefde bewondering” te voelen voor Sonja Barend. “Ik wil het ook niet weten als ze straks een keer in de zaal zit, want ik heb altijd het gevoel dat ik het niet goed genoeg doe. Wij hebben best een kwetsbaar beroep, vandaar dat het belangrijk is dat je je bij een regisseur op je gemak voelt. Ik voel me heel goed bij Servé Hermans. Ik durf alles tegen hem te zeggen.”

Sonja Barend noemde haar memoires “een wandeling door mijn leven”. Geldt dat ook voor het theaterstuk? Angela Schijf: “Nee, wij tonen Sonja op het hoogtepunt van haar carrière, dus toen ze volop in de belangstelling stond met haar talkshows en baanbrekend was in een enorm mannenbolwerk. Ze had toen ongeveer de leeftijd die ik nu heb en met haar zelf verworven plek in de televisie-industrie werd ze een voorbeeld voor veel vrouwen. Sonja in haar kracht, dat willen we laten zien, maar ook dat persoonlijke verhaal dat toen niemand kende.”

theater verlicht

“Theater is zo heerlijk omdat je het publiek letterlijk in de ogen kunt kijken. Dat mis ik wel een beetje bij het televisiewerk. Ik ben natuurlijk vergroeid met Flikken Maastricht, maar het is ook heel fijn om met je publiek een dialoog aan te gaan.”