Elisabeth, een meisje van Maastricht

 

Een serie van veertig schilderijen geïnspireerd op het leven van de Maastrichtse kloosterstichteres Elisabeth Strouven (1600 – 1661) door Christiane Steffens.

Elisabeth Strouven
Iedereen in Maastricht kent Elisabeth Strouven. Er is een straat naar haar vernoemd, in Blauwdorp. Een vermogensfonds ter ondersteuning van sociale en culturele initiatieven heeft haar naam geleend. Maar wie weet wie zij was? Sommigen zullen bekend zijn met het feit dat zij een klooster heeft gesticht, Calvariënberg geheten. Dat zij een omvangrijke autobiografie heeft geschreven, als een van de weinige vrouwen in het Nederland van de vroege zeventiende eeuw, is pas recent wat bekender geworden, dankzij de publicatie van de bewerking, ‘De Moeder van de Kommel’ (Uitgeverij Panchaud, Amsterdam, 2020).

Elisabeth Strouven werd in 1600 in Maastricht geboren, als vierde kind uit het huwelijk van schoenmaker Petrus Strouven en Ida Beckers. Ze bewoonden het huis ‘In de Leersse’ op de hoek van de Maastrichter Brugstraat en de Kersenmarkt. Toen ze zes jaar oud was stierf haar moeder, die ze betoverd noemde.

Rond haar zestiende verliet ze het huis, eerst om kindermeid te worden, vervolgens naaister. In feite leidde ze het leven van een klop ofwel ‘geestelijke dochter’. Zoals veel kloppen begon ook Elisabeth een kostschooltje. Hoewel ze de kinderen was toegewijd raakte ze ervan overtuigd dat ze een afgescheiden leven, geheel aan God gewijd, moest leiden. Maar haar biechtvader verbood haar de kinderen weg te sturen. Ze raakte onder de indruk van de preken van de minderbroeder Farzijn. Hij werd haar nieuwe biechtvader en begeleidde haar intensief in haar religieuze oefeningen. Farzijn stond Elisabeth toe haar kostschool te sluiten.

In 1628 stichtte ze een gemeenschap voor vrouwen, die ze Calvariënberg doopte, waaraan nu nog de naam Calvariestraat herinnert. Er werden ook enkele verblijven voor zieke vrouwen gebouwd, die door de zustergemeenschap zouden worden verzorgd. In 1630 voegden zich twee priesters bij de gemeenschap, Walthieu de la Montaigne en ‘meester Maarten’; Elisabeth wijdt menige bladzijde aan de twee mannen. Vanaf 1631 hebben Elisabeth en haar vrouwengemeenschap meerdere jaren achter elkaar slachtoffers van de pest verzorgd, waardoor zij lof en steun in de stad ontvingen. In 1633 verliest ze drie vertrouwelingen aan deze ‘haastige ziekte’: haar beste vriendin Liesbeth Dries, meester Maarten en Jacob Farzijn. Samen met deze drie is ze op 23 oktober herbegraven in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek

Haar latere biechtvader Servatius Vinck werd in 1638 terecht gesteld. Volgens de Staatse regering, die de macht over de stad had veroverd, zou pater Vinck betrokken zijn bij een complot de stad aan de Spaanse troepen over te leveren.

Elisabeth Strouven wist niet wat er van Calvariënberg moest worden. De gemeenschap had nog steeds geen formele status, hoewel onderhandelingen hierover al in de jaren veertig waren begonnen. In 1661 keurde de paus eindelijk de regel van de gemeenschap goed. Eveneens in 1661 verleende de bisschop van Luik zijn goedkeuring aan de statuten. Op 23 oktober 1661 stierf Elisabeth, zonder haar statuten in praktijk te hebben zien functioneren. Calvariënberg zou blijven voortbestaan tot 1796, toen Maastricht werd ingelijfd bij de Franse Republiek en alle kloosters gesloten werden. Het latere verpleeghuis is bij de Maastrichtenaren bekend onder de verbastering ‘Klevarie’.

---

Christiane Steffens
Christiane Steffens (1956) is, net als Elisabeth Strouven, een meisje van Maastricht. Ze werd er geboren en groeide er op. In de jaren tachtig keerde ze, na in Amsterdam te hebben gewoond en gewerkt, terug naar haar geboortestad. Na haar afstuderen aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht heeft ze op verschillende plekken in de stad geëxposeerd, zoals bij Marres, Centre Céramique en het Museum aan het Vrijthof. Bekendheid verwierf ze in 2003 met haar project over haar overgrootmoeder Maria Kicheler, die in 1853 in Maastricht werd geboren en in 1940 in Luik stierf, terwijl ze was getrouwd met een treinmachinist uit Aken. Het project – met als Leitmotiv ‘een vrouw uit de Euregio’ – bestond onder andere uit een serie van vijfentwintig schilderijen geïnspireerd op haar leven.

In ‘Elisabeth Strouven, een meisje van Maastricht’ staat een serie van veertig schilderijen centraal. Ze zijn gebaseerd op Strouvens leven ─ haar strijd en haar visioenen – en op haar tijd: het Maastricht van de vroege zeventiende eeuw dat eerst in Spaanse handen was en vanaf 1632 onder heerschappij van de Republiek der Verenigde Nederlanden viel. Een selectie van de schilderijen is opgenomen in genoemde bewerking ‘De moeder van de Kommel’.